Czerwiec to czas kwitnienia róż. Jednym z najbardziej interesujących i rzadkich gatunków jest róża francuska, Rosa gallica L. Krzewy tej róży są niskie, dorastają do 50-100 cm wysokości. Pędy pokryte są drobnymi, zakrzywionymi kolcami z domieszką drobnych kolców igłowatych i gruczołowatych szczecinek; trafiają się także pędy bezbronne.

Liście 5 (7) listkowe o listkach okrągławych, dość sztywnych i skórzastych. Kwitnienie rozpoczyna się pod koniec maja i trwa do końca czerwca. Kwiaty tej róży są stosunkowo duże, o średnicy dochodzącej do 7 (9) cm. Płatki barwy intensywnie różowej, działki po przekwitnieniu w dół odgięte. Pozorny „owoc” róży francuskiej ma kształt flaszeczkowaty z wyraźnie zwężoną nasadą, przechodzącą w szypułkę.

Róża francuska jest gatunkiem „rodzicielskim” starych odmian róż ogrodowych (tzw. róż historycznych), a jej kultywar „Officinalis”, zwany różą aptekarzy, należy do najstarszych uprawianych róż (znany od XV w.) Główna część zasięgu Rosa gallica przypada na środkową i południową Europę (Meusel i in. 1965) – od Półwyspu Iberyjskiego, po Krym, północną Anatolię (Azja Mniejsza) i zachodni Kaukaz.

W Polsce gatunek osiąga północną granicę zasięgu. Skupienia stanowisk (także historycznych) znajdują się na Nizinie Śląskiej, Wyżynie Małopolskiej i Lubelskiej oraz w niskich położeniach Karpat, przede wszystkim w przełomowych dolinach rzecznych Dunajca, Wisłoki i Wisłoka.

W 2014 r. gatunek znalazł się w „Czerwonej Księdze Roślin Naczyniowych w Polsce”. Róża francuska jest rośliną zagrożoną. Wiele jej stanowisk przetrwało w formie szczątkowej w przekształconym krajobrazie, na obszarach rolniczych, poddanych silnej presji człowieka. Wiele stanowisk zostało zniszczonych w wyniku działalności ludzkiej, np. w związku z rozwojem zabudowy i intensyfikacją gospodarki rolnej.

Na obszarze Krakowa gatunek prawdopodobnie był dość rozpowszechniony w ciepłolubnych murawach, na brzegach zarośli i w widnych lasach, zwłaszcza na podłożu wapiennym. Berdau (1859) wymienia kilka stanowisk, np. Zwierzyniec, Wola [Justowska], Sikornik, Kostrze. Po II Wojnie Światowej nie był notowany na obszarze miasta, choć jego odnalezienie jest ciągle jeszcze prawdopodobne (występują siedliska odpowiednie dla gatunku). Najbliżej Krakowa położone stanowiska współczesne znajdują się w południowej części Jury Krakowsko-Częstochowskiej, w Kotlinie Sandomierskiej (okolice Bochni) oraz na Pogórzu Wielickim i Wiśnickim.

Autor opracowania: dr Wacław Bartoszek (Instytut Botaniki PAN)

Źródła:

Berdau F. 1859. Flora Cracoviensis. Cracoviae, typis C. R. Universitatis Jagiellonicae, pp. VIII + 448.

Meusel H., Jäger E. & Weinert E. 1965. Vergleichende Chorologie der zentraleuropäischen Flora. Ss. 583 (Text) + ss. 258 (Karten). Gustav Fischer, Jena.

Zieliński J. 2014. Rosa gallica L. Róża francuska [w:] R.Kaźmierczakowa, K. Zarzycki & Z. Mirek 2014. Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. 3. Instytut Ochrony Przyrody PAN, Kraków, ss. 260–261.