Czy inwazja rdestowca ostrokończystego prowadzi do powstania "pustyni mikoryzowej"?

Rdestowiec ostrokończysty (Reynoutria japonica) to jeden z najszybciej rozprzestrzeniających się i najtrudniejszych do zwalczania inwazyjnych gatunków roślin na świecie. Został on sprowadzony do Europy już w pierwszej połowie XIX w. z terenów Wschodniej Azji jako roślina ozdobna i użytkowa. Od tego czasu zdążył skolonizować znaczny obszar Europy (w tym Polski), Ameryki Północnej, Australli i Nowej Zelandii.

Rdestowiec ostrokończysty jest wieloletnią, wysoką (do 3 m), silnie rozgałęziającą się byliną. Jego pędy szybko przyrastają na długość (w tempie 3–8 cm na dzień), dając roślinie przewagę w wyścigu o światło. Niezwykle żywotne kłącza i rozłogi umożliwiają zdobywanie nowej przestrzeni życiowej, którą rdestowiec w krótkim czasie szczelnie wypełnia, tworząc zwarte zarośla. Wszystkie te cechy czynią z rdestowca gatunek silnie ekspansywny, stanowiący poważne zagrożenie dla rodzimej przyrody.

Pomimo tego, że rdestowiec ostrokończysty od lat skupia zainteresowanie naukowców i praktyków, skutki jego inwazji dla funkcjonowania naturalnych i półnaturalnych ekosystemów wciąż nie są dobrze poznane. Między innymi brakuje jednoznacznych danych odnośnie do wpływu tego gatunku na glebę, zwłaszcza na jej właściwości mikrobiologiczne. Do grona badaczy zajmujących się tym zagadnieniem dołączył w ostatnich latach zespół kierowany przez dr hab. Annę Stefanowicz z naszego Instytutu (realizujący zadania w ramach grantu NCN: 2016/23/B/NZ8/00564). Najnowszy artykuł autorstwa tego zespołu poświęcony jest wpływowi rdestowca na zbiorowiska arbuskularnych grzybów mikoryzowych:

Zubek S., Kapusta P., Stanek M., Woch M.W., Błaszkowski J. Stefanowicz A.M. 2022. Reynoutria japonica invasion negatively affects arbuscular mycorrhizal fungi communities regardless of the season and soil conditions. Applied Soil Ecology 169: 104152. DOI

Rdestowiec ostrokończysty, w przeciwieństwie do większości rodzimych gatunków roślin zielnych, nie wchodzi w relacje z arbuskularnymi grzybami mikoryzowymi. Można więc przypuszczać, że jednym z efektów jego długotrwałego i intensywnego oddziaływania na glebę będzie powstawanie "pustyni mikoryzowej" (szczególnie w miejscach, gdzie rdestowiec tworzy zwarte, niemal jednogatunkowe łany). Wyniki przeprowadzonych badań tylko częściowo potwierdziły tę hipotezę. Zbiorowiska arbuskularnych grzybów mikoryzowych pod rdestowcem były jakościowo i ilościowo istotnie uboższe niż pod roślinnością rodzimą, ale nie zanikły całkowicie. Ich trwanie w warunkach wieloletniej dominacji gatunku inwazyjnego – optymistyczne z punktu widzenia przyszłego odtwarzania rodzimych zbiorowisk roślinnych – jest najprawdopodobniej związane z obecnością nielicznych, rodzimych gatunków roślin mikorytycznych, których rdestowiec nie zdołał wyeliminować. O tym, jakie to są rośliny, przeczytać można w innej publikacji tego samego zespołu badaczy:

Woch M.W., Kapusta P., Stanek M., Zubek S., Stefanowicz A.M. 2021. Functional traits predict resident plant response to Reynoutria japonica invasion in riparian and fallow communities in southern Poland. AoB PLANTS 13: plab035. DOI

Zachęcamy także do zapoznania się z wcześniejszymi pracami zespołu A. Stefanowicz dotyczącymi wpływu rdestowca ostrokończystego na właściwości glebowe:

Stefanowicz A.M., Banaś A., Stanek M., Woch M.W., Zubek S. 2020. Large differences in biomass quantity and quality between invasive Reynoutria japonica and resident vegetation are not reflected in topsoil physicochemical properties. Geoderma 368: 114307. DOI

Stefanowicz A.M., Kapusta P., Stanek M., Frąc M., Oszust K., Woch M.W., Zubek S. 2021. Invasive plant Reynoutria japonica produces large amounts of phenolic compounds and reduces the biomass but not activity of soil microbial communities. Science of the Total Environment 767: 145439. DOI

Kwitnący rdestowiec ostrokończysty.
Foto: M. Stanek.

Rdestowiec ostrokończysty rozprzestrzeniający się wzdłuż cieku wodnego.
Foto: A. Stefanowicz.

Rdestowiec ostrokończysty na siedlisku ruderalnym.
Foto: A. Stefanowicz.

Prace przy zbiorze biomasy rdestowca.
Foto: A. Stefanowicz.

Gęsty baldachim liści ogranicza dostęp światła dla roślin zielnych.
Foto: A. Stefanowicz.

W pełni sezonu wegetacyjnego trudno znaleźć pod rdestowcem ostrokończystym inne gatunki roślin.
Foto: A. Stefanowicz.

Korzenie i kłącza rdestowca ostrokończystego (po prawej) i roślinności rodzimej (po lewej).
Foto: A. Stefanowicz.

Geofity wiosenne – Allium ursinum i Symphytum tuberosum – jedne z nielicznych gatunków występujących w płatach rdestowca ostrokończystego.
Foto: M. Woch.

Pnącze Humulus lupulus (na pierwszym planie) – kolejny gatunek współwystępujący z rdestowcem ostrokończystym.
Foto: M. Woch.

Rdestowiec ostrokończysty to roślina naprawdę trudna do zwalczenia ;)
Foto: A. Stefanowicz.