Wiadomości

Czy inwazja rdestowca ostrokończystego prowadzi do powstania "pustyni mikoryzowej"?

Rdestowiec ostrokończysty (Reynoutria japonica) to jeden z najszybciej rozprzestrzeniających się i najtrudniejszych do zwalczania inwazyjnych gatunków roślin na świecie. Został on sprowadzony do Europy już w pierwszej połowie XIX w. z terenów Wschodniej Azji jako roślina ozdobna i użytkowa. Od tego czasu zdążył skolonizować znaczny obszar Europy (w tym Polski), Ameryki Północnej, Australli i Nowej Zelandii.

Rdestowiec ostrokończysty jest wieloletnią, wysoką (do 3 m), silnie rozgałęziającą się byliną. Jego pędy szybko przyrastają na długość (w tempie 3–8 cm na dzień), dając roślinie przewagę w wyścigu o światło. Niezwykle żywotne kłącza i rozłogi umożliwiają zdobywanie nowej przestrzeni życiowej, którą rdestowiec w krótkim czasie szczelnie wypełnia, tworząc zwarte zarośla. Wszystkie te cechy czynią z rdestowca gatunek silnie ekspansywny, stanowiący poważne zagrożenie dla rodzimej przyrody.

Pomimo tego, że rdestowiec ostrokończysty od lat skupia zainteresowanie naukowców i praktyków, skutki jego inwazji dla funkcjonowania naturalnych i półnaturalnych ekosystemów wciąż nie są dobrze poznane. Między innymi brakuje jednoznacznych danych odnośnie do wpływu tego gatunku na glebę, zwłaszcza na jej właściwości mikrobiologiczne. Do grona badaczy zajmujących się tym zagadnieniem dołączył w ostatnich latach zespół kierowany przez dr hab. Annę Stefanowicz z naszego Instytutu (realizujący zadania w ramach grantu NCN: 2016/23/B/NZ8/00564). Najnowszy artykuł autorstwa tego zespołu poświęcony jest wpływowi rdestowca na zbiorowiska arbuskularnych grzybów mikoryzowych:

Zubek S., Kapusta P., Stanek M., Woch M.W., Błaszkowski J. Stefanowicz A.M. 2022. Reynoutria japonica invasion negatively affects arbuscular mycorrhizal fungi communities regardless of the season and soil conditions. Applied Soil Ecology 169: 104152. DOI

Rdestowiec ostrokończysty, w przeciwieństwie do większości rodzimych gatunków roślin zielnych, nie wchodzi w relacje z arbuskularnymi grzybami mikoryzowymi. Można więc przypuszczać, że jednym z efektów jego długotrwałego i intensywnego oddziaływania na glebę będzie powstawanie "pustyni mikoryzowej" (szczególnie w miejscach, gdzie rdestowiec tworzy zwarte, niemal jednogatunkowe łany). Wyniki przeprowadzonych badań tylko częściowo potwierdziły tę hipotezę. Zbiorowiska arbuskularnych grzybów mikoryzowych pod rdestowcem były jakościowo i ilościowo istotnie uboższe niż pod roślinnością rodzimą, ale nie zanikły całkowicie. Ich trwanie w warunkach wieloletniej dominacji gatunku inwazyjnego – optymistyczne z punktu widzenia przyszłego odtwarzania rodzimych zbiorowisk roślinnych – jest najprawdopodobniej związane z obecnością nielicznych, rodzimych gatunków roślin mikorytycznych, których rdestowiec nie zdołał wyeliminować. O tym, jakie to są rośliny, przeczytać można w innej publikacji tego samego zespołu badaczy:

Woch M.W., Kapusta P., Stanek M., Zubek S., Stefanowicz A.M. 2021. Functional traits predict resident plant response to Reynoutria japonica invasion in riparian and fallow communities in southern Poland. AoB PLANTS 13: plab035. DOI

Zachęcamy także do zapoznania się z wcześniejszymi pracami zespołu A. Stefanowicz dotyczącymi wpływu rdestowca ostrokończystego na właściwości glebowe:

Stefanowicz A.M., Banaś A., Stanek M., Woch M.W., Zubek S. 2020. Large differences in biomass quantity and quality between invasive Reynoutria japonica and resident vegetation are not reflected in topsoil physicochemical properties. Geoderma 368: 114307. DOI

Stefanowicz A.M., Kapusta P., Stanek M., Frąc M., Oszust K., Woch M.W., Zubek S. 2021. Invasive plant Reynoutria japonica produces large amounts of phenolic compounds and reduces the biomass but not activity of soil microbial communities. Science of the Total Environment 767: 145439. DOI

Gąszcz pędów z dużymi sercowatymi liśćmi. Spomiędzy liści wyrastają liczne kwiatostany drobnych białych kwiatów

Kwitnący rdestowiec ostrokończysty.
Foto: M. Stanek.

Niewielka rzeka obrzeżona wałami porośniętymi trawą i drzewami. Przy samym brzegu wysokie zarośla rdestowca

Rdestowiec ostrokończysty rozprzestrzeniający się wzdłuż cieku wodnego.
Foto: A. Stefanowicz.

Mężczyzna stoi na łące i studiuje mapę. W tle zarośla rdestowca i podniszczone budynki magazynowe

Rdestowiec ostrokończysty na siedlisku ruderalnym.
Foto: A. Stefanowicz.

Dwie osoby kucają przy brzegu zarośli rdestowca. Obok ścięte pędy rośliny, plastikowe worki i skrzynki

Prace przy zbiorze biomasy rdestowca.
Foto: A. Stefanowicz.

Mężczyzna trzymający łopatę stoi w środku zarośli. Pędy rdestowca górują nad nim i rzucają na niego cień

Gęsty baldachim liści ogranicza dostęp światła dla roślin zielnych.
Foto: A. Stefanowicz.

Odsłonięte wnętrze zarośli. Ziemia pomiędzy kępami rdestowca pokryta jest brązową warstwą martwych pędów

W pełni sezonu wegetacyjnego trudno znaleźć pod rdestowcem ostrokończystym inne gatunki roślin.
Foto: A. Stefanowicz.

Dłonie w roboczych rękawicach trzymają wykopany przed chwilą pęk drobnych korzeni i fragment grubego kłącza

Korzenie i kłącza rdestowca ostrokończystego (po prawej) i roślinności rodzimej (po lewej).
Foto: A. Stefanowicz.

Niskie rośliny z białymi i żółtymi kwiatami wyłaniają się spomiędzy grubej warstwy brązowych martwych pędów rdestowca

Geofity wiosenne – Allium ursinum i Symphytum tuberosum – jedne z nielicznych gatunków występujących w płatach rdestowca ostrokończystego.
Foto: M. Woch.

Widok z góry na kobietę przedzierającą się przez gęste zarośla rdestowca oplecione pnączem

Pnącze Humulus lupulus (na pierwszym planie) – kolejny gatunek współwystępujący z rdestowcem ostrokończystym.
Foto: M. Woch.

Mężczyzna udający śmiertelne zmęczenie leży przy częściowo wyciętej kępie rdestowca

Rdestowiec ostrokończysty to roślina naprawdę trudna do zwalczenia ;)
Foto: A. Stefanowicz.